Luật Đất đai năm 2024 được Quốc hội thông qua đã chính thức có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2025. Với nhiều nội dung đổi mới, luật đã tạo nền tảng pháp lý quan trọng cho việc hoàn thiện cơ chế quản lý, sử dụng đất đai theo hướng công khai, minh bạch và phù hợp với thực tiễn. Tuy nhiên, giá đất trên bảng giá đất tại một số địa phương xác định theo Luật Đất đai năm 2024 cao đột biến so với bảng giá đất cũ (theo Luật Đất đai năm 2013). Thế nên, khi được Nhà nước cho phép chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp sang đất ở, hộ gia đình, cá nhân phải đóng tiền sử dụng đất cao gấp nhiều lần so với trước đây. Với vướng mắc đó, Bộ Tài chính đã ban hành tờ trình dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 103/2024 quy định về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, trong đó đề xuất giảm mạnh nghĩa vụ tài chính khi chuyển mục đích sử dụng đất từ đất vườn, ao liền kề sang đất ở.
Quy định chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất ở có sự thay đổi qua các thời kỳ của Luật đất đai. Theo quy định tại pháp luật về thu tiền sử dụng đất theo Luật Đất đai năm 2013 (điểm a khoản 2 Điều 5 Nghị định số 45/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ) thì: “Trường hợp hộ gia đình, cá nhân chuyển từ đất vườn, ao trong cùng thừa đất có nhà ở thuộc khu dân cư không được công nhận là đất ở theo quy định tại khoản 6 Điều 103 Luật Đất đai sang làm đất ở; chuyển từ đất có nguồn gốc là đất vườn, ao gắn liền nhà ở nhưng người sử dụng đất tách ra để chuyển quyền hoặc do đơn vị đo đạc khi đo vẽ bản đổ địa chính từ trước ngày 01 tháng 7 năm 2004 đã tự đo đạc tách thành các thửa riêng sang đất ở thì thu tiền sử dụng đất bằng 50% chênh lệch giữa tiển sử dụng đất tính theo giá đất ở với tiền sử dụng đất tính theo giá đất nông nghiệp tại thời điểm có quyết định chuyển mục đích của cơ quan nhà nước có thẩm quyền”. Tuy nhiên, theo khoản 1 Điều 121 Luật đất đai 2024 chỉ có quy định chung việc chuyển từ đất nông nghiệp sang đất ở chứ không chia trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp trong cùng thửa đất có nhà ở (đất vườn ao liền kể thửa đất có nhà ở) sang đất ở.
Từ việc không có quy định riêng đối với đất vườn, ao liền kề thửa đất có nhà ở dẫn đến việc mức thu tiền sử dụng đất khi hộ gia đình, cá nhân chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp trong cùng thửa đất có nhà ở (đất vườn ao liền kể thửa đất có nhà ở) sang đất ở cao hơn so với quy định trước đây.
Trước thực trạng này, Bộ Tài chính đã dự thảo bổ sung quy định về mức thu tiền sử dụng đất đối với trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp là đất vườn, ao trong cùng thửa đất có nhà ở thuộc khu dân cư không được công nhận là đất ở sang làm đất ở; Chuyển từ đất có nguồn gốc là đất vườn, ao gắn liền nhà ở nhưng người sử dụng đất tách ra để chuyển quyền sử dụng đất (Sau gọi chung là “Chuyển từ đất được công nhận là đất nông nghiệp trong cùng thửa đất có nhà ở sang đất ở”). Theo Điều 2.7 Mục V Dự thảo lần 2 Tờ trình về Về việc ban hành Nghị định của Chính phủ sửa đổi, bồ sung một số điều của Nghị định số 103/2024/NĐ-CP ngày 30 tháng 7 năm 2024 quy định về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và Nghị định số 104/2024/NĐ-CP ngày 31 tháng 7 năm 2024 quy định về Quỹ phát triển đất, khi chuyển từ đất được công nhận là đất nông nghiệp trong cùng thửa đất có nhà ở sang đất ở thì tiền sử dụng đất được tính bằng 50% chênh lệch giữa tiền sử dụng đất tính theo giá đất ở với tiền sử dụng đất, tiền thuê đất tính theo giá đất nông nghiệp tại thời điểm có quyết định chuyển mục đích của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Có thể thấy, đề xuất giảm nghĩa vụ tài chính khi chuyển mục đích sử dụng đất không chỉ nhằm cụ thể hóa tinh thần cải cách của Luật Đất đai sửa đổi, mà còn hướng tới việc tháo gỡ vướng mắc, giảm gánh nặng cho người dân trong quá trình hợp thức hóa nhà, đất. Khi các quy định pháp luật ngày càng tiệm cận thực tế, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm, đó cũng là lúc pháp luật thực sự phát huy vai trò là công cụ bảo đảm công bằng, thúc đẩy phát triển bền vững và đồng hành cùng người dân trong quá trình ổn định cuộc sống, an cư và lập nghiệp.
Tiếng Việt 
English