With the rapid advancement of digital technology, social media platforms have evolved beyond mere communication tools to become interactive spaces where users engage with and express admiration for idols and key opinion leaders (KOLs). One of the most prevalent forms of such admiration is the act of sending virtual gifts during livestreams on platforms like TikTok. While this practice carries emotional significance, it also holds substantial economic weight, as many individuals are willing to spend considerable sums on these digital offerings. However, a recurring dilemma arises when donors experience regret and seek to reclaim the money spent on these gifts. This raises a critical legal question: Do individuals who voluntarily transfer funds in the form of virtual gifts have a legitimate right to demand a refund? This article examines the issue through a legal lens, exploring the contractual and consumer protection implications of such transactions.
- 1. Legal basis for virtual gift transactions
Theo quy định tại Điều 457 Bộ luật Dân sự 2015, tặng cho tài sản là một giao dịch dân sự, theo đó, bên tặng cho chuyển giao tài sản của mình cho bên nhận mà không yêu cầu đền bù. Bên cạnh đó, cần hiểu quy định về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự tại Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015: (i) chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập; (ii) chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện; (iii) mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội. Trong trường hợp tặng quà ảo trên các nền tảng trực tuyến, bản chất pháp lý của giao dịch này là một hợp đồng tặng cho tài sản. Khi người tặng đã thực hiện giao dịch và hệ thống nền tảng xác nhận hoàn tất việc chuyển quà, giao dịch này được xem là có hiệu lực và khó có cơ sở để yêu cầu hoàn lại.
Ngoài ra, các nền tảng mạng xã hội như TikTok có chính sách quy định rõ rằng các vật phẩm ảo sau khi được giao dịch và hoàn thành tặng cho, người dùng sẽ mất quyền yêu cầu hủy giao dịch hoặc hoàn trả. Khi người dùng đồng ý với điều khoản sử dụng của nền tảng, đồng nghĩa với việc khi tặng quà, người dùng đã chấp nhận việc tài sản giao dịch không thể được hoàn lại.[1]
- 2. Cases in which a transaction may be declared invalid
Dù nguyên tắc được quy định trong chính sách của các nền tảng là không thể yêu cầu hoàn trả quà đã tặng, vẫn có trường hợp giao dịch bị vô hiệu theo quy định của pháp luật:
– Giao dịch vô hiệu do nhầm lẫn (Điều 126 BLDS 2015): Nếu người tặng quà có thể chứng minh rằng họ đã có sự nhầm lẫn nghiêm trọng khi thực hiện giao dịch, chẳng hạn như nhầm đối tượng, nhầm số tiền hoặc hiểu sai về tính chất của giao dịch. Trong những trường hợp này, người tặng có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch vô hiệu và hoàn trả tài sản.
– Giao dịch vô hiệu do bị lừa dối (Điều 127 BLDS 2015): Nếu idol sử dụng lời lẽ dụ dỗ, hứa hẹn tặng quà đáp lễ nhưng không thực hiện với mục đích lôi kéo người khác tặng tiền, đây có thể bị xem là hành vi lừa dối. Khi đó, người tặng có thể yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch vô hiệu và hoàn trả tài sản.
– Giao dịch vô hiệu do người chưa thành niên xác lập (Điều 125 BLDS 2015): Trường hợp người dưới 15 tuổi thực hiện giao dịch mà không có sự đồng ý của cha mẹ, hoặc người dưới 6 tuổi thực hiện giao dịch mà không do cha mẹ xác lập, hợp đồng có thể bị tuyên vô hiệu. Bên cạnh đó, theo chính sách của TikTok, người giao dịch mua quà và tặng quà trên livestream phải từ 18 tuổi trở lên [2]If a minor engages in such transactions, they are not a legally recognized party under TikTok’s terms of service. In such instances, parents may present evidence and petition the court to invalidate the transaction.
- 3. Criminal Liability for Fraudulent Acts
Nếu idol có hành vi cố ý gian dối nhằm chiếm đoạt tài sản của người hâm mộ, họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” hoặc tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” theo quy định tại Điều 175 Bộ Luật Hình sự 2015. Để cấu thành các tội danh này, cần có các yếu tố sau: (i) thứ nhất, phải có hành vi gian dối, tức là idol sử dụng những lời lẽ không trung thực, hứa hẹn nhưng không thực hiện để dụ dỗ người hâm mộ tặng quà; (ii) thứ hai, idol phải có mục đích chiếm đoạt tài sản, tức là lợi dụng lòng tin của người hâm mộ để thu lợi bất chính; và (iii) cuối cùng, phải có hậu quả thiệt hại cụ thể, theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, số tiền bị chiếm đoạt từ 2.000.000 đồng trở lên và từ 4.000.000 đồng trở lên quy định tại Điều 175 Bộ Luật Hình sự 2015.
Trong trường hợp bị lừa đảo, người tặng có thể thu thập các bằng chứng như video, tin nhắn và gửi đơn tố giác tội phạm lên cơ quan công an nơi idol thường trú hoặc nơi cư trú. Tuy nhiên, nạn nhân cần chuẩn bị sẵn tâm lý rằng sẽ khó khăn để đòi lại vật phẩm, tài sản đã tặng cho bởi việc giao dịch được xác lập trên không gian mạng, nơi cư trú của các idols, KOLs không rõ ràng (nhiều trường hợp cư trú ở nước ngoài), thiếu bằng chứng xác thực,…
- 4. Measures to Mitigate Risks When Gifting on TikTok
Để tránh các rủi ro pháp lý và bảo vệ quyền lợi của mình khi tham gia giao dịch tặng quà giá trị cao trong các phiên livestream trên các nền tảng trực tuyến, người dùng cần lưu ý một số biện pháp sau:
– Trước hết, cần hiểu rõ chính sách của các nền tảng mạng xã hội về giao dịch tặng quà ảo, đặc biệt là quy định không hoàn trả sau khi quà đã được tặng. Người dùng nên cân nhắc kỹ lưỡng trước khi thực hiện mọi giao dịch, và tránh để bị cảm xúc nhất thời, hoặc những lời hứa hẹn không xác thực chi phối.
– Bên cạnh đó, cần thận trọng với các hình thức thao túng tâm lý từ idol hoặc những lời hứa hẹn không có cơ sở. Một số idol có thể tương tác mạnh nhằm tạo bầu không khí kích thích hoặc đưa ra lời hứa mang tính mập mờ nhằm khuyến khích người hâm mộ tặng quà.
– Ngoài ra, để kiểm soát chi tiêu, người dùng có thể sử dụng tính năng giới hạn chi tiêu do các ngân hàng và ví điện tử cung cấp. Việc đặt hạn mức chi tiêu giúp người dùng tránh rủi ro chi tiêu quá mức trong một thời điểm nhất định.
– Bên cạnh đó, có thể cân nhắc các hình thức ủng hộ khác thay vì tặng quà ảo, chẳng hạn như mua sản phẩm do idol quảng bá để đảm bảo giá trị thực tế.
– Phụ huynh cần kiểm soát việc sử dụng ứng dụng tiktok, xem livestream có tặng vật phẩm đối với trẻ vị thành niên, dưới 18 tuổi.
- 5. Conclusion
Seeking a refund after sending a virtual gift on TikTok presents a legally intricate challenge, as such transactions are voluntary and subject to both the 2015 Civil Code and the platform’s regulations. In most cases, reclaiming funds is not a viable option. However, if there is clear evidence of mistake, fraud, or transactions conducted by minors without parental consent, the donor may have legal grounds to request a refund or report the misconduct to authorities. Ultimately, the most effective safeguard lies in legal awareness. Users must equip themselves with a thorough understanding of both platform policies and legal frameworks to protect their rights and minimize potential risks when engaging in financial transactions on social media.
[1] TikTok, Virtual Items, https://www.tiktok.com/legal/page/row/virtual-items/en:
“However, if you purchase Coins, you acknowledge and agree that we start supplying the Coins to you as soon as the purchase is complete and therefore, your right to cancel or withdraw from the agreement to purchase is lost at this point.”
[2] TikTok, Virtual Items, https://www.tiktok.com/legal/page/row/virtual-items/en:
“Only users 18 years old or older (or the age of majority in your jurisdiction) can: buy Coins and Gifts; send Gifts to other Users; receive Gifts with monetary value; or earn Diamonds and withdraw Diamonds.”
English 
Tiếng Việt